Kłodzkie Zakłady Przemysłu Lniarskiego „LECH”
ex. Flachsgarnspinnerei Brüder Lindheim (1822-1860), Ullersdorfer Flaschgarnspinnerei Hugo von Löbbecke (1860-1945)
Lindheim i Löbbecke
Historia przędzalni lnu w Ołdrzychowicach Kłodzkich (niem. Ullersdorf am Biele), powiat Kłodzko, sięga roku 1822, kiedy to wrocławski przedsiębiorca Hermann Dietrich Lindheim nabył ziemię od hrabiego Magnisa z zamiarem założenia przędzalni bawełny. Początkowo zakład funkcjonował jako niewielka fabryka, stopniowo rozwijając się w jedną z ważniejszych instytucji przemysłowych regionu. Zakład Lindheima uznawany jest za pierwszą w kontynentalnej Europie mechaniczną przędzalnię bawełny.
W połowie lat 40. XIX wieku przędzalnia przeszła gruntowne zmiany. Została przekształcona na przędzalnię lnu i zmodernizowana pod nadzorem Anglika, którego nazwisko niestety pozostaje nieznane. To właśnie wtedy zakład zyskał nowoczesne rozwiązania technologiczne, co umożliwiło mu produkcję wysokiej jakości przędzy lnianej. Razem z bankierem Friedrichem Eduardem Löbbeckem uruchomił w 1837 roku kolejną przędzalnie bawełny w Českiej Skalicy, 50 km na zachód od Ołdrzychowic Kłodzkich.
Po śmierci Hermanna Lindheima przędzalnię przejęła rodzina Löbbecke. Pod ich zarządem zakład nie tylko utrzymał swoją pozycję, ale również zyskał nowe możliwości rozwoju. W roku 1907 przeprowadzono kompleksową modernizację i rozbudowę obiektu, zwiększając liczbę wrzecion:
| LP | Rok | Ilość wrzecion [szt.] |
| 1. | 1849 | 1620 |
| 2. | 1900 | 6500 |
| 3. | 1907 | 12 000 |
Przędzalnie
Zakłady w Ołdrzychowicach składały się z kilku budynków produkcyjnych i pomocniczych, które powstawały na przestrzeni lat. Najważniejszymi elementami kompleksu były dwie przędzalnie, Przędzalnia I i Przędzalnia II, które różniły się zarówno konstrukcją, jak i funkcjonalnością.
Przędzalnia I znajdowała się na północnej granicy miejscowości, w pobliżu wzgórza. Był to trzykondygnacyjny budynek o charakterystycznej, wydłużonej formie, z masywną konstrukcją wewnętrzną opartą na żeliwnych filarach i sklepieniach krzyżowych z żebrami. Na południe od niej znajdował się dwukondygnacyjny budynek magazynowy oraz bogato zdobiona kotłownia w stylu secesyjnym.
Przędzalnia II, usytuowana na południowy zachód od Przędzalni I, była zbudowana prostopadle względem niej. Pierwotnie posiadała wysoki dach siodłowy, który później został zastąpiony płaskim dachem pokrytym papą bitumiczną. Budynek miał wydłużony, wąski kształt o szerokości 13,42 m i długości 56,76 m. Wyróżniał się on specyficzną konstrukcją: na parterze i pierwszym piętrze przestrzenie były podzielone na dwie nawy wspierane przez żeliwne filary, natomiast drugie piętro zostało przykryte stalowymi belkami kratownicowymi.
1 – przędzalnia I, 2 – przędzalnia II, 3 – kotłownia, 4 – hala maszyn parowych i pomp, 5 – zgrzeblarnia,
6 – magazyn pakuł, 7 – magazyn przędzy, 8 – administracja, 9 – łaźnia, 10 – dom dyrektora, 11 – magazyn przędzy, 12 – roszarnia, 13 – warsztat ślusarski
Nacjonalizacja zakładu
Zespół przędzalni w Ołdrzychowicach Kłodzkich (w tym czasie miejscowość nosiła nazwę Kochanów) przejęty został pod zarząd państwowy 1 VII 1945 r., co ciekawe stroną przekazująca byli przedstawiciele przedsiębiorstwa Ullersdorfer Flaschgarnspinnerei Hugo von Löbbecke a nie jak w przypadku pozostałych zakładów lniarskich w regionie – oddziały Armii Czerwonej. Przedsiębiorstwo podporządkowane zostało Południowo-Śląskiemu Zjednoczeniu Przemysłu Lniarskiego w Wałbrzychu.
Sporządzony na okazję przejęcia zakładu spis z natury, obejmujący nie tylko zabudowania, maszyny i surowce, ale również środki finansowe pozostające na stanie przedsiębiorstwa, pokazuje że był to zakład kompletny w maszyny i zespoły urządzeń, cechujące się niewielkim stopniem zużycia. W kwestionariuszu zakładu liczbę wrzecion określono na poziomie 10 950 bez wyszczególnienia liczby prząśnic i stan zatrudnienia 490 osób.
Spis urządzeń technicznych liczy ponad 350 pozycji i obejmuje maszyny i urządzenia produkcyjne, warsztatowe, biurowe czy energetyczne. Tabela pokazuje wybrane typy maszyn wraz z ich wartością i stopniem zużycia przejęte w lipcu 1945 r.:
| LP | Nazwa urządzenia | Rok budowy | Producent | Wartość 1938 [zł] | Wartość 1945 [zł] | Stopień zużycia |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Czesarka | 1898 | C.O. Liebscher, Chemnitz | 16 536 | 13 000 | 21% |
| 2. | Czesarka | 1911 | Lawson, Combe, Barbour Ltd. Leeds | 17 596 | 15 000 | 15% |
| 3. | Prasa do pakuł | 1919 | F.W. Hoffmann Breslau | 1 230 | 1 000 | 20% |
| 4. | Suszarka | 1907 | Mather&Platt Ltd. Manchester | 12 508 | 11 000 | 12% |
| 5. | Zgrzeblarka (cienka) | 1885 | Combe, Barbour Ltd. Belfast | 10 600 | 8 000 | 25% |
| 6. | Ciągarka do pakuł (gruba) | 1892 | Combe&Co. Belfast | 2 925 | 2 200 | 25% |
| 7. | Wrzeciennica | 1892 | Combe, Barbour Ltd. Belfast | 8 480 | 8 000 | 5% |
| 8. | Przędzarka | 1911 | James Mackie & Sons, Leeds | 11 448 | 11 000 | 4% |
| 9. | Cewiarka | 1922 | C.O. Liebscher Chemnitz | 636 | 560 | 12% |
| 10. | Nakładnica | 1886 | Combe&Co. Belfast | 2 756 | 2 700 | 2% |
Lech po 1945 r.
W okresie PRL przedsiębiorstwo kontynuowało produkcję przędz i włókien lnianych zapoczątkowaną w latach 40-tych XIX wieku. W ciągu blisko 50 lat swojej powojennej działalności nie doczekało się żadnych poważnych inwestycji, pracując w oparciu o poniemiecki, pochodzący z początku XX wieku, park maszynowy. Jedyna istotna zmiana w oferowanym przez KZPL „Lech” asortymencie nastąpiła na początku lat 70-tych XX wieku, kiedy rozpoczęto produkcję wyrobów powroźniczych z folii orientowanej polipropylenowej, wyrobu deficytowego w gospodarce PRL – sznurka do snopowiązałki.
Zakład nie sprostał wyzwaniom przemian społeczno-ustrojowych przełomu lat 90-tych XX wieku. Po likwidacji na początku lat 90-tych, likwidacji i sprzedaży majątku, zaczął popadać w ruinę. Okazjonalnie prezentowane są plany adaptacji zachowanych budynków do nowych funkcji.
Przędzalnia z 1822 r. (widok frontu)
Źródła
1. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/489/0/3.1/21
2. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/489/0/3.2/22
3. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/489/0/3.2/23
4. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/489/0/3.2/24
5. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/489/0/3.2/25
6. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/489/0/3.2/26
7. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/489/0/3.2/27
8. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/489/0/3.2/28
9. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/489/0/3.2/29
10. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/489/0/3.2/30
11. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/489/0/3.2/31
12. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/514/0/1/6
13. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/514/0/1/66
14. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/514/0/1/35
15. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/514/0/1/109
16. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/514/0/1/407
17. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/514/0/1/398
18. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/514/0/1/490
19. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/514/0/1/487
20. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/514/0/1/187
21. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/514/0/1/63
22. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/514/0/1/489
23. Archiwum Państwowe we Wrocławiu o. Kamieniec Ząbkowicki 84/514/0/1/488
24. Jurowski Z., XXX lat przemysłu lniarskiego PRL (Raport), Łódź 1974
Kłodzkie Zakłady Przemysłu Lniarskiego LECH
Fabryczna 1
57-360 Ołdrzychowice Kłodzkie