Zakłady Przemysłu Lniarskiego „Skarbków”
w Mirsku
ex. Aktien Gesellschaft für Linengarn – Spinnerei und Blecherei vormals Renner u. Comp. in Röhrsdorf b. Friedeberg a. Queis (1865-1922), Renner u. Co. AG Röhrsdorf Friedeberg a. Queis (1922-1945)
Początki zakładów sięgają roku 1820 kiedy lokalny przedsiębiorca, Gottfiried Zimmermmann na lewym brzegu Kwisy w osadzie Skarbków ( (niem. Röhrsdorf) zbudował i uruchomił bielnik. Zakład funkcjonował do 1865 r. kiedy został odkupiony przez radcę handlowego z Mirska, Johanna Gottfrieda Rennera oraz jego syna, Constantina. Nowi właściciele zachowali bielnik, jednocześnie budując w jego pobliżu nowoczesną, mechaniczną przędzalnię lnu zasilaną maszyną parową wyprodukowaną przez zakłady Görlitzer Maschinenbau.
W 1871 r., po śmierci Johanna Rennera zakład przejął syn, który w poszukiwaniu finansowania na dalszy rozwój przedsiębiorstwa, przekształcił je w spółkę akcyjną. Dzięki pozyskanym środkom w 1887 r. doszło do znaczącej rozbudowy zakładu, powiększono przędzalnię a także wybudowano nowy wydział: bielnik. Spółka formalnie rozpoczęła działalność 1.01.1888 r. pod nazwą Aktien Gesellschaft für Linengarn – Spinnerei und Blecherei vormals Renner u. comp. in Röhrsdorf b. Friedeberg a. Queis. W latach 1906-1907 doszło do następnej rozbudowy, która objęła przędzalnię, wybudowano również wykańczalnię oraz zastosowano nowe źródło energii w postaci turbiny wodnej Francisa dostarczonej przez J.M. Voith Heidenheim.
Trudny okres w historii zakładu przyszedł wraz z wybuchem Wielkiej Wojny. Blokada kontynentalna Niemiec odcięła zakład od zagranicznych rynków zbytu a część załogi została zmobilizowana i trafiła na front. W konsekwencji doszło do załamania produkcji. Sytuacji ekonomicznej nie poprawiły nawet zamówienia dla armii i marynarki wojennej. W tej sytuacji, już po zakończeniu wojny, w 1922 r. zarząd spółki zdecydował się na emisję akcji i sprzedaż pakietu większościowego innemu przedsiębiorstwu z branży włókienniczej, spółce Schlesische Textilwerke Methner u. Frahne A.G. z Kamiennej Góry. Dzięki pojawieniu się inwestora do 1924 r. udało się ustabilizować bilans przedsiębiorstwa. W roku 1927 r. zakład zatrudniał już 1000 osób i eksportował swoje wyroby do Belgii, Holandii i Rosji Radzieckiej. W okresie II Wojny Światowej produkcja zdominowana została przez zamówienia dla armii (po 1943 r. całkowicie).
Po zakończeniu działań wojennych zakład przejęty został przez Grupę Operacyjną Ministerstwa Przemysłu i Handlu, która zabezpieczyła zabudowania i część mienia.Podobnie jak inne lniarskie zakłady włókiennicze na Dolnym Śląsku, zakład z Mirska podporządkowany został Centralnemu Zarządowi Przemysłu Włókienniczego w Łodzi (Dyrekcja Włókien Łykowych). W pierwszych powojennych latach funkcjonował pod nazwą „Irena”, która w następnych latach zmieniona została na „Skarbków”. Okres przywracania zakładu do ruchu wydłużył się do sierpnia 1946 r. w związku ze znacznym rozproszeniem parku maszynowego. Park maszynowy tzw. głównej produkcji przejęty w wyniku nacjonalizacji składał się z:
| LP | Nazwa urządzenia | Ilość [szt.] | Stopień zużycia* |
|---|---|---|---|
| 1. | Wrzeciona | 3720 | 40% |
| 2. | Czesarki | 4 | 60% |
| 3. | Trzepaczki | 2 | 40% |
| 4. | Pakularki | 4 | 40% |
| 5. | Suszarki | 2 | 30% |
| 6. | Młockarki | 3 | 40% |
W magazynach ujawniono dalszych 2100 wrzecion wyłączonych z eksploatacji o stopniu zużycia sięgającym 90%.
W okresie 1946-1949 główny wysiłek położony został na odbudowę parku maszynowego. W latach 1950-1960 władze skoncentrowały się na budowie krajowej bazy surowcowej oraz wymianę najbardziej zużytych maszyn, w efekcie w 1965 r. w zakładach „Skarbków” wybudowano i oddano do użytku nową roszarnię oraz bielnik. Pod koniec lat 60-tych XX w konsekwencji dalszej konsolidacji i rozbudowy przemysłu włókienniczego rozważano połączenie zakładów „Skarbków” z innymi zakładami w regionie, ale ostatecznie pomysł porzucono i do mirskich zakładów przyłączono zakład produkcji kotoniny w Czerniawie i roszarnię w Starej Kamienicy. Do czasu likwidacji przedsiębiorstwa nie doszło już do żadnych znaczących zmian zarówno w układzie przestrzennym fabryki jak i jej organizacji w strukturze przemysłu włókienniczego.
Widok ogólny terenu dawnej przędzalni
Źródła:
1. 75-Jähriges Geschäftsjubiläum der Schlesische Textilwerke Methner & Frahne Aktiengesellschaft, Breslau 1927
2. Archiwum Politechniki Wrocławskiej, Raport Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki „Zabytki techniki w przemyśle włókienniczym woj. jeleniogórskiego. Część IV” sygn.4357/481 (1986)
3. Archiwum Akt Nowych w Warszawie, 2/318/0/23.10/26/3305 (1950)
Zakłady Przemysłu Lniarskiego SKARBKÓW
Aleja Wojska Polskiego 30
59-630 Mirsk