Tkanie to proces technologiczny polegający na przeplataniu dwóch lub więcej wzajemnie prostopadłych układów nici: podłużnego (osnowy) i poprzecznego (wątku). Jego celem jest wytwarzanie tkanin oraz niektórych wyrobów pasamonicznych i dekoracyjnych.
Przygotowanie przędzy
Przed rozpoczęciem właściwego procesu tkania należy wykonać szereg czynności przygotowawczych, aby przędza dostarczona z przędzalni była odpowiednio przystosowana do użycia. Za te działania odpowiada oddział przygotowawczy tkalni. Przędza wątkowa nie nadaje się do bezpośredniego tkania na cewkach przędzalniczych i musi zostać przewinięta na cewiarkach. Podobnie przędza osnowowa wymaga przewinięcia na nawoje o odpowiednim kształcie, najczęściej stożkowo-krzyżowe, gdzie nitka układa się krzyżowo.
Przygotowanie osnów obejmuje następujące procesy:
- Przewijanie przędzy,
- Snucie osnów,
- Klejenie i natłuszczanie osnów,
- Przewlekanie osnowy przez płochę i nicielnicę.
Przy przędzy wątkowej realizuje się dwie podstawowe operacje:
- Cewienie (przewijanie na cewki wątkowe),
- Parowanie i nawilżanie.
Kluczowym etapem przygotowania przędzy osnowowej jest snucie osnowy, polegające na równoległym ułożeniu wymaganej liczby nitek o określonej długości i nawinięciu ich na wał osnowowy z zachowaniem jednakowego naprężenia. Aby wzmocnić osnowę i poprawić jej właściwości, często poddaje się ją procesowi klejenia.
Podczas klejenia osnowę przeciąga się bezpośrednio z wałka snowadlanego przez koryto z klejonką, następnie suszy i nawija na wał osnowowy. Klejonka zazwyczaj składa się ze skrobi lub syntetycznych produktów celulozowych. W kolejnych etapach, już po utkaniu tkaniny, klejonka jest usuwana w procesie odklejania, aby przygotować surowiec do wykończenia.
Sploty
Rodzaj uzyskiwanego splotu tkackiego zależy od kolejności przeplatania poszczególnych nici obu układów. Każdy pojedynczy wątek przeplatany z osnową tworzy element tkaniny. Aby go utworzyć, należy podzielić osnowę na dwie części, tworząc między nimi kąt przestrzenny (przesmyk), wprowadzić w niego wątek, a następnie dobić go do krawędzi tkaniny i zamknąć przesmyk.
Tworzenie tkaniny na krośnie
Tkanina powstaje na krośnie w sposób sekwencyjny, element po elemencie, w strefie roboczej. Po ukończeniu każdego elementu zostaje on usunięty ze strefy roboczej, aby umożliwić wytworzenie kolejnego.
Krosno tkackie wyposażone jest w następujące zestawy mechanizmów:
- zespół zasilania strefy roboczej osnową (wał osnowowy z napędem i sterowaniem),
- zespół otwierający i zamykający przesmyk (nicielnice z napędem i sterowaniem),
- zespół wprowadzający wątek (czółenko, wyrzutnie czółenek),
- zespół dobijający wątek do brzegu tkaniny (bidło z napędem),
- zespół odbierający ze strefy roboczej wyprodukowane elementy tkaniny (wał tkaninowy z napędem i sterowaniem).
Praca krosna
Osnowa (1) odwijana jest z wału osnowowego (2). Odwijana osnowa opasuje przewał (3) i przechodzi przez drążki rozdzielcze (4) oraz oczka (5) strun nicielnic (6). Przesmyk tworzy się przez przesunięcie względem siebie w płaszczyznach pionowych odpowiednich nicielnic. Nicielnica ma formę prostokątnej ramki z umocowanymi w jej płaszczyźnie strunami nicielnicowymi, posiadającymi w połowie ich długości oczka, przez które przechodzą nitki osnowy.
Wyrzutnie czółenek zamontowane są obu końcach kloca(7) bidła (8). Czółenko (9) z wątkiem przerzucane jest z jednego końca bidła na drugi gdy przesmyk jest otwarty a bidło odchylone do tyłu. Przerzucane czółenko jest chwytane przez przeciwległą wyrzutnię i tam przetrzymywane do następnego cyklu pracy, w czasie którego przerzucone zostanie z powrotem, wprowadzając jednocześnie następny wątek. Dosunięcie wątku do brzegu tkaniny (dobicie) wykonywane jest przez płochę (10) osadzoną w bidle wykonującym ruchy wahadłowe wokół łożysk (11). Płocha to rodzaj zamkniętego grzebienia, przez którego szczeliny przeprowadzone są nitki osnowy. Po wprowadzeniu wątku do przesmyku następuje ruch bidła ku krawędzi tkaniny, w czasie którego płocha przesuwa wątek i dobija do poprzedniego elementu tkaniny.
Odprowadzenie ze strefy roboczej krosna tkaniny odbywa się za pomocą mechanizmu odbiorczego. Odbierana tkanina (12) po opasaniu przedpiersia (13) wału tarkowego (14) i wału kierunkowego (15) nawija się na wał tkaninowy (16).
